Antalya’da 2015 yılında kurulan DMAD, Türkiye’nin Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz sularındaki bilinen 10 balina, yunus ve mutur çeşidi üzerine bilimsel araştırmalar yapıyor. Kuruculuğunu Dr. Aylin Akkaya’nın yaptığı ve çok sayıda istekli uzmanın iştirakiyle bilhassa Doğu Akdeniz’de bilimsel araştırma seferleri düzenleyen DMAD, bilimsel araştırmalar sonucunda çıkan sonuçlara nazaran Türkiye sularındaki yunus ve balinalarla ilgili üzücü bilgilere dikkat çekti.
DOĞU AKDENİZ’İN ZENGİNLİĞİNİN İSPATI
Dr. Aylin Akkaya, Türkiye’nin kıyı uzunluğu olarak Akdeniz’de kıymetli bir yere sahip, lakin bilimsel çalışma sayısının epey az olduğunu belirtti. Balina ve yunusların görüldüğü denizlerde ekosistem, biyoçeşitliliğin varlıklı olduğunu söyleyen Dr. Akkaya, “Yaptığımız çalışmalarla biyoçeşitliliğin zenginliğini bir nevi ispatlamış olduk. Doğu Akdeniz, yunus ve balinalar açısından Akdeniz’in öbür bölgeleri kadar varlıklı bir bölge. Bu tipler bayrak cins özelliğinde, görüldüğü bölgenin korunması gerektiğini de gösteriyor” dedi.
Deniz memelileri içinde ülkemizde en çok görülen cinsin bilhassa İstanbul Boğazı’nda afalina yunus tipi olduğunu lisana getiren Dr. Akkaya, “Bunlar biraz iri ve yürekli tipler. Kıyısal olarak görüldüklerinden İstanbul Boğazı, Karadeniz’den Doğu Akdeniz’de Hatay bölgesine kadar tüm Türkiye sularında mevcut. Lakin kaygı uyandırıcı durumlar da var. Daha evvel 10 birey gözlemliyorken, şu an 2-3 birey görüyoruz genel olarak. Beden yapılarına baktığımızda iri olması gereken bir tipken, biraz zayıflamışlar. Kaburgaları daha çok dışarıda, nefes aldıkları yer biraz içeriye çökmüş. Bilhassa bu baskıları İstanbul Boğazında görebiliyoruz. Ülkemizde lokal bir cins olmasına karşın ne yazık ki şu an popülasyonları o kadar iç açıcı değil” diye konuştu.
Afalinaların zayıflamaları ve kaburgalarının görünür hale gelmesinin nedeninin açlık olduğunu, lakin bunun sebebinin şimdi bilinmediğini belirten Dr. Akkaya, İstanbul Boğazında kâfi balık stoğu olmaması yahut su altı gürültüsü üzere tehditler nedeniyle yunusların gerilime girmiş olabileceğini söz etti.
‘2019’DAN BERİ DOĞU AKDENİZ’DE GÖRÜLMÜYOR’
Tırtak yunus cinsinin daha hoş ve renkli bir cins olduğunu söyleyen Dr. Akkaya, “Afalinadan daha küçük gözlemlenebiliyor. Bu tipi hem kıyılarımızda hem açık sularda görüyoruz. Lakin tırtak çeşidi yalnızca bizim sularımızda değil, Akdeniz’in tamamında tehlike altında. Zira sayıları epey azalıyor. Doğu Akdeniz’de 2019 yılından bu yana bu tipi artık göremiyoruz. Ve çalışmalar 500 günü geçti sanırım. 500 günden daha evvel sık sık gözlemlediğimiz bu çeşit artık Doğu Akdeniz bölgesinde neredeyse yok. Ege Bölgesi’ne baktığımızda, bilhassa Dilek Yarımadası açıklarında cins hala hoş bir popülasyona sahip. Kümeler içerisinde hala yavruları görüyoruz. Bu da umut verici” dedi.
BALİNALAR DA TEHLİKEDE
Kaşalot balinalarının derin sularda bulunduğunu anlatan Dr. Akkaya, “Bölgede 30 bireyin Türkiye’de ve yaz mevsimlerinde ağır gözlemlendiğini ispatladık. Ülkemiz suları bu tıp için büyük değer taşımakta. Akdeniz genelinde tekrar tehlike altında olduğu düşünülen bir tıp. Yaklaşık 350 birey olduğu düşünülüyor. Gagalı balinalar ise Antalya Körfezinin ağır deniz trafiğine karşın bölgenin kıyısal sularında gözlemlenmekte. Daha evvel bu tipleri ağır görüyorduk. Gagalı balinalar da epey utangaç ve en derine dalan cinslerden. 3 bin metreden kayıtları var. Akdeniz ve Lara Körfezi açıklarında bu çeşit gözlemlenebiliyorken artık ne yazık ki göremiyoruz. Gagalı balinalar ve kaşalotlar açısından en değerli tehditlerden biri su altı gürültüsü. Bu nedenle bölgedeki gözlemlerde gün geçtikçe azalıyorlar” diye konuştu.
‘TÜRKİYE’DE BALİNA OLDUĞU PEK BİLİNMİYOR’
Ülkemiz sularında yunusların varlığının bilindiğini, balinaların toplum tarafından pek bilinmediğini lisana getiren Dr. Aylin Akkaya, “Biz ne vakit çalışma yapsak, herkesin birinci söylediği şey ‘Türkiye’de balina mı var’ oluyor. Evet ülkemizde balinalar var ve bu balinalar yalnızca küçük kümelerde gözükmüyor, birebir vakitte büyük kümeler içinde de yer alıyorlar. Genel olarak tehditleri sayarsak habitat kaybı, deniz trafiği, su altı gürültüsü, deniz kirliliği ana tehditler” dedi.
