Senarist, üretimci ve direktör unvanlarıyla çok taraflı bir sinema insanı olan Tomris Giritlioğlu’nun kaybını kederle karşıladık.
Peki kimdi Giritlioğlu? Sinemamıza nasıl bakıyordu, neler yapmaya çalışıyordu?
1957’de Konya’da doğan Giritlioğlu, eğitim hayatına Ankara’da başladı ve daha sonra Hacettepe Üniversitesi’nde İngiliz Lisanı ve Edebiyatı’na kaydoldu. Babası onu bir yaz tatilinde Londra’ya yolladı. Giritlioğlu da sinemaya Londra günlerinde aşık oldu.
“Bir gün bir sinemanın önünde çok uzun kuyruklar gördüm. Bekledim, sabrettim ve girdim. Sineması seyrettim ve dünyam değişti,” dedi daha sonra pek çok sinema izledi. Uzun müddet düşünüp taşındıktan sonra babasını arayıp, “Baba, ben okulu bırakıp burada sinema okuyacağım,” dedi.
Babası bu teklifi kabul etmedi. Giritlioğlu da mecburen yurda dönüp Hacettepe’yi bitirdi ve gerisinde TRT’ye mütercim olarak girdi. Burada çalışırken TRT Haber Dairesi Başkanı Aycan Giritlioğlu’yla evlendi.
‘GEÇMİŞİMİZLE HESAPLAŞMADAN SAĞLAM BİR GELECEK KURAMAYIZ’
Sinema okuyamamıştı ancak kendine bir biçimde kameranın etrafında bir hayat kurmuştu Giritlioğlu. Çocuk programları, eğitim programları, belgeseller derken TRT’de adım adım yükselmeye ve kendini bulmaya başladı. Burası ona bir okul üzere geldi.
1988’de Dramalar Bölümü’ne geçti. 1989’da da “Kantodan Tangoya” isimli birinci sinemasının senaryosunu yazıp direktör koltuğuna oturdu ve bu sinemayla Fipresci Mükafatı aldı.
1991’de çektiği, Feride Çiçekoğlu’nun kitabından uyarlanan “Suyun Öte Yanı” sinemasıyla 11. İstanbul Sinema Festivali’nde En Düzgün Direktör Ödülü’ne ve Heyet Özel Ödülü’ne layık görüldü. Ankara Milletlerarası Sinema Festivali’ndeyse En Düzgün İkinci Sinema Ödülü’nü aldı.
1994’te Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bir hikayesinden uyarladığı, senaryo ve direktörlüğü kendine ilişkin olan “Yaz Yağmuru” isimli sinemayla sevenlerinin karşısına çıktı. 1996’daysa Mehmet Eroğlu’nun yazdığı “80. Adım” isimli sineması çekti.
Giritlioğlu’nun sinemasında edebiyatın öbür bir yeri vardı. Fakat içlerinde en çok ses getireni, 1999’da Yılmaz Karakoyunlu’nun kitabından uyarlanan “Salkım Hanımın Taneleri”ydi. Giritlioğlu’yla Karakoyunlu’nun dostluğunun bir meyvesi de 2009’da ortaya çıkan “Güz Sancısı”ydı. Direktörlüğe de bu sinemayla orta verdi.
“Geçmişimizle hesaplaşmadan sağlam bir gelecek kuramayız,” diyen Giritlioğlu, çektiği sinemalarda Türkiye’nin yakın geçmişindeki yaraları gözler önüne sermeye çabaladı. Mübadele sorunu, 6-7 Eylül Olayları toplumsal hafızamızda büyük yer etmiş problemlerdi en nihayetinde. Bunlara bir biçimde ışık tutmak, bunları bir biçimde tartıştırmak ve halktan yana, fakirden ve ezilenden yana tutum almak gerekiyordu.
SİVAS KATLİAMI VE SAATLERİ AYARLAMA ENSTİTÜSÜ
Giritlioğlu’na nazaran bir sineması yeterli yapan şey başarılı oyuncular ve samimiyetti. Gerek bir sineması tasarlarken gerek o sinemanın oyuncularını seçerken en büyük kıstası buydu: Samimiyet. Bunun için de en çok güvendiği şey hisleriydi. Beren Saat, Tuğba Büyüküstün, Nejat İşler üzere pek çok ismin şimdiki bulundukları yere gelmesinde Giritlioğlu’nun hissesi büyüktü.
TRT’den ayrıldığı, özel kanalların bir bir açıldığı 90’lı yıllarda birtakım televizyon dizlerinde senaristlik ve yapımcılık vazifesini üstlendi. Bunlara da bir biçimde kendi imzasını koymayı bildi. Yakın geçmişe olan ilgisi sayesinde birbiri gerisine pek çok tarihî dizinin dizaynında yer aldı. ‘Kurşun Yarası’, ‘Çemberimde Gül Oya’, ‘Hatırla Sevgili’, ‘Ihlamurlar Altında’, ‘Asi’, ‘Bu Kalp Seni Unutur Mu?’ bunlardan bazılarıydı.
Bir dizi dizayncısı olarak Giritlioğlu’na nazaran değerli olan şey yıldız oyuncu değil, yıldız projeydi, yani senaryoydu. Bu yüzden, emek verdiği üretimlerin çekim öncesi çalışmalarını çok önemsedi. Hislerine dayanarak senaryodaki karakterleri oyuncularla eşleştirdiğindeyse ortaya daha etkileyici bir sonuç çıktığı aşikârdı.
Ne var ki televizyon dizileri gerek bütçe kısıtlamaları gerek kısım müddetlerinin devirden periyoda uzamasıyla irrasyonel bir yere hakikat gidince Giritlioğlu televizyonla da ortasına aralık koydu.
Hülya Koçyiğit’in sunuculuğunu yaptığı Sinema Üzere Hayatlar programında Sivas Katliamı’yla ilgili bir sinema yapmayı ve ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü uyarlamayı çok istediği söylemişti ancak bunları yapmaya ömrü vefa etmedi. Dileriz, bunları diğer direktörlerin kadrajlarından izleme imkanı buluruz ve bu sayede Giritlioğlu’nun “vasiyetinin” gerçekleştiğine daima birlikte şahit oluruz.